De eerste hobbel bij het maken van dit magazine kwam al vroeg, namelijk na de bekendmaking van de naam: RAKUS Magazine. Het betekent ‘gulzig’. En dan niet bedoeld in de negatieve zin van het woord. Ik – en velen met mij – gebruiken het woord met een knipoog. Zo was een van de reacties: ‘Oh mijn God, rakus is my middle name!’ En ook ‘Wkwkwkw, great name kak Love it!’.
Waar ik al snel achter kwam, is dat met name in Indonesië zelf het woord niet echt in een positieve context gezet kan worden. Een van de reacties: ‘Hoe kun in vredesnaam zo’n negatieve naam bedenken voor een magazine over ons eten?!’ Oef! Het was niet mijn bedoeling om iemand voor het hoofd te stoten. Was me ook van geen kwaad bewust.
Ik ging te rade bij de leukste Indonesische taaldocent van Tik Tok en Instagram, Aries van ‘Taaltraining Indonesisch’. “Zeg Aries, rakus wordt door veel Indo’s in Nederland niet echt als iets negatiefs gezien, sommigen zijn er zelfs trots op of gebruiken het als een compliment omdat het eten zo lekker is. Maar ik begreep dat het in Indonesië helemaal niet zo wordt gebruikt. En dat het best wel een grof woord is.”
Aries: “Of rakus grof is? Ja, dat klopt! Niet dat ik je uitlach, maar het is net wat je zegt; tussen Indo en Indonesisch is het soms net iets anders… Ik vind het wel een grappig woord en het maakt mensen nieuwsgierig. Het woord rakus klinkt grof omdat het ook niet netjes is als je rakus bent. Dat doen we niet, normaal gesproken. We zijn gewend om altijd te delen, rekening te houden met elkaar. Dus niet ‘hebben, hebben, hebben’ en alles voor jezelf. Het woord rakus zeg je dus niet zo snel tegen iemand. Want dan beledig je hem of haar. In de taal heb jij altijd woordjes die eigenlijk bijna dezelfde betekenis hebben maar iets minder negatief klinken. Je kan het vergelijken met de woorden ‘mager’ en ‘slank’. Ze betekenen allebei ‘klein van figuur’. Maar slank klinkt aangenamer toch? Je zou rakus kunnen vervangen met besar perut (niet perut besar), lahap, of senang makan. Tenminste als je van plan bent te veranderen. Het hoeft niet.”
Nou nee, de naam veranderen was ik niet van plan. Het magazine om de verscheidenheid aan Indisch, Indonesisch, Moluks en Peranakan, en het verschil in gebruik van het woord, wil ik in ieder geval benoemd hebben, maar het is wat het is. Eigenlijk zie ik wel een mooie parallel met het eten. Het Indonesische eten in Nederland is vaak Indisch, aangepast aan de Nederlandse smaakpapillen. Ga je naar Indonesië en verwacht je daar een bepaald gerecht te kunnen eten, word je opeens raar aangekeken. Blijkt het een Indisch gerecht te zijn en kennen ze het ‘daar’ helemaal niet. Of het is iets wat je in Nederland prima kunt eten, terwijl de Indonesische variant ervoor zorgt dat de vlammen uit je mond slaan.
Onder invloed van de omgeving, de tijd en andere aspecten onderstaat er een eigen subcultuur. Met eigen gerechten en smaken in het geval van eten en het soms anders gebruiken van woorden als het gaat om taal. We gaan het in dit magazine verder niet hebben over taal, maar het is goed om dit genoemd te hebben. Voor de duidelijkheid: over jezelf zeggen dat je rakus bent is prima, al kun je afhankelijk van je gezelschap enigszins vreemd aangekeken worden. Maar zeg het niet over een ander, zeker niet in onbekend gezelschap. Anders is het voor straf zonder eten naar bed. Met je rakus…
Volg Taaltraining Indonesisch op Tiktok en Instagram via @taaltraining_indonesisch . En kun je wel Indonesische taalles gebruiken, kijk dan op https://www.taaltrainingindonesisch.nl/
Deze blog verscheen eerder als artikel in RAKUS Magazine editie 2022